Het grootste probleem blijft de mens zelf

Edgar du Perron is raadsheer in de Hoge Raad en hoogleraar privaatrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Edgar is een van de sprekers tijdens het Doxis Seminar op 6 november 2018 in het NEMO Science Museum in Amsterdam. Tijdens zijn lezing gaat hij dieper in op de juridische keerzijde van digitalisering. Als wetenschapper vraagt hij zich af welke regels wij over een paar jaar nodig hebben.

Door: Emmeke Bos, wetenschapsjournalist

U gaat op het Doxis seminar iets vertellen over de juridische keerzijde van digitalisering. Wat moet ik me daarbij voorstellen?

‘Dat kan echt van alles zijn. Denk bijvoorbeeld aan deelname aan het rechtsverkeer, bescherming van gegevens, privacy… Eigenlijk is geen van die onderwerpen nieuw. We moesten altijd al onze informatie beschermen, alleen is die informatie nu digitaal. Het gaat veel sneller, het is veel omvangrijker, maar in wezen is het niets anders dan wat we al eeuwen doen.
‘Door digitalisering moeten we ons wel nieuwe dingen afvragen, bijvoorbeeld wiens schuld het is als jouw zelfrijdende auto iemand aanrijdt.’

Edgar du Perron

Hoe maak je regels voor een zelfrijdende auto?

‘Dat is een lastige. Wat ik belangrijk vind, is dat er altijd één partij aansprakelijk is. Bij een zelfrijdende auto is dat moeilijker dan bij een gewone auto. Ligt de schuld van een ongeluk bij de fabrikant van de auto, de maker van de software, de eigenaar of degene die hem op dat moment gebruikt? Je wilt de schuld niet én bij de eigenaar én bij de fabrikant neerleggen, want dan moeten ze allebei een verzekering afsluiten en wordt het dubbel zo duur.’

En zelfrijdende auto’s verbieden als ze niet honderd procent veilig zijn?

‘Dat lijkt mij ook niet de beste oplossing. Als een zelfrijdende auto over het algemeen veiliger is dan een gewone auto, is het vanuit het algemeen belang een betere keuze. Maar de voetganger die daardoor in een bijzonder geval wél aangereden wordt, terwijl hij dat niet zou zijn als een mens de auto bestuurde, moet niet de dupe worden. De positieve winst voor iedereen moet niet ten koste gaan van het individu.
‘Of neem internetbankieren: hartstikke goed idee en veel veiliger dan iedereen met zakjes geld over straat sturen. Maar een bepaalde groep is extra kwetsbaar voor fraude, vooral ouderen. Die moeten dan wel beschermd worden.’

Wat zijn dan nu de grootste uitdagingen om die regels te maken?

‘Het grootste probleem blijft de mens zelf. Het maakt niet uit hoe slim je iets beveiligt, we blijven de zwakste schakel. Denk aan ingewikkelde wachtwoorden die je om de zoveel tijd moet vervangen, die 26 tekens lang moeten zijn, hoofletters, kleine letters én een apenstaartje moeten hebben. In theorie heel veilig, maar in praktijk gaan mensen dat opschrijven en dat is juist heel onveilig. Uit de psychologie leer je dan dat je veel beter een zin kunt nemen, want dat kunnen mensen wel onthouden.’

Dus u kijkt voortdurend of de wetten nog wel aansluiten bij wetenschappelijke inzichten?

‘Ja. Al betekent dat niet dat de wetgever die regels ook meteen zal kunnen aanpassen. En naast wetenschappelijke inzichten, letten we in de rechtswetenschap ook op maatschappelijke trends en veranderingen. We proberen te voorspellen wat eraan gaat komen, waar regels voor nodig zijn. Zoals die zelfrijdende auto’s of missies naar Mars. Het is slim om daar nu al me bezig te zijn.’